По повод Денот на општина Гази Баба 3-ти ноември, во основното училиште „Григор Прличев” се одржа втората книжевна  манифестација „Есен во Гази Баба”, која беше организирана од училиштето, Сојузот за грижа и воспитување на децата на Македонија, со поддршка од општина Гази Баба.

За оваа манифестацијата беше објавен литературен конкурс на тема ” Григор Прличев и Сердарот во мојот есеј”, во која зеде учество и нашето училиште „Дане Крапчев“.

На одржаната манифестација се прогласија петте најдобри ученици, кои од Сојузот за грижа и воспитување на децата беа наградени со книга и благодарница и посета на манифестацијата „Детски лирски треперања” која се одржува во Охрид.

Награден ученик од нашето училиште е  Владимир Грујоски од VIII-4одд.

Пред присутните гости по обраќањето на градоначалникот Тони Трајковски, директорката на основното училиште „Григор Прличев”, Сузана Танева и претставникот од Сојузот за грижа и воспитување на децата на Македонија, Горјан Петрески беа прочитани литературните творби од наградените ученици.

Пораката од оваа манифестација е да се негува македонскиот литературен збор и да се инспирираат учениците повеќе да творат и да ја развиваат својата мисла.

Беше  претставена и големата уметничка слика со мотиви од животот и тврештвото на Григор Прличев која е поставена во холот на училиштето,а во дворот на училиштето во поетската шума „Срдарот“ беа засадени дрвца.

Наградената творба

Прличев и Сердарот во мојот есеј

Историјата пишува податоци. За жал во неа е испишано дека Македонскиот народ е еден со векови напатен народ. Податоците се нем факт пред вистината. Вистината ја облагородува народното творештво и народната песна. Тие ги опејуваат вистинските јунаци кои ги родила ова парче напатена земја. Таа богата историја на мојот народ со своето врвно уметничко перо ја испишал и Григор Прличев со неговата ,,историска балада,, Сердарот. На многу сликовит начин во историјата ја вметнал и поезијата  во ова врвно дело. Прочитав дека оваа творба е обединување на фолклорот, стилот на големиот Хомер и сопствената силна уметничка дарба на Прличев. Затоа и не е случајно што поемата е ставена на највисоко место во периодот на Романтизмот, но и денеска.

И повторно се навраќам на борбата на Македонците против насилствата со векови. Таа борба за слобода сликовито се проткаени во темата на ова дело со врвни уметнички квалитети.  Макотрпното минато на својот народ и стремежот за слобода е идејата на голеиот мајстор кој  бил прогласен за втор Хомер во 1860 год да го  прикаже во ова голема историско-јуначка поема.

Инспириран е од тешкиот живот на Македонците од западните делови на Македонија кои биле изложени на терор од страна на Гегите. Мотивот Прличев го зел од народната песна за Кузман Капидан кој го слика со особено мајсторство и во хомеровски дух.  Освен Кузман Капидан-Сердарот и останатите ликови во неговата поема се длабоко и силно впечатливи, носители на возвишени, но и реални особини. Турската власт за да го заштити населението од грабежи, за да може после да им земе даноци, морала да организира заштитнички единици. Кузман Капидан бил водач, сердар на една таква единица.

Поемата започнува жално….

Пискотници се слушаат од Галичник во Река,
Што тешка несреќа ги збра
и мажите, и жените, та гласи тажна ека
и навева сал коб и зла?

Дал’ град полињата житородни ги беше фатил?
ил’ рој од скакулци се вдал?
Дал’ султанот арачлии пред време беше пратил
да збира арач лут без жал?

 

Овие катрени ми ѕвонат во ушите одкако ја прочитав за прв пат ова лето.Со нив започнува потресна слика за положбата на македонското население во Галичник и Река, каде е лоцирано дејствието на поемата.

Како и големиот Хомер, кој употребил словенска антитеза да ја опише разделбата на Хектор и Андромаха, со истата стилска фигура карактеристична за нашето народно творештво Прличев нè воведува во понатамошниот тек на поемата.  Гласот за смртта на јунакот се шири со голема брзина и тој предизвикува болка и страв кај населението, зашто ќе нема кој да го заштитува  oд тој ужас и немир што се шири меѓу селаните. Потоа ненаметливо Прличев се префрла на тивкиот и мирен дом во кој мајката Неда е осамена и во исчекување да се врати синот. Таа претчувствува нешто страшно, бидејќи сонувала како се руши куќата и потпорната греда (Кузман) не издржува Со смирен тон и многу сликовито, Прличев ја опишува мајката:

 

На средна е доба; и јадра, сосема здрава,
кршна и херојски силна.
Извајана е амазонската нејзина става:
Вистинска личота милна.

Годините не ја намалиле нејзината убост;
на лице свежест се гледа,

младешката сочност не ја беше сменила грубост.
Таа е кутрата Неда!

 

Таа е последна која дознава за смртта на синот. Сите се плашат да и ја кажат кобната вест. Но кога таа сепак допре  до неа допре и до мене како остар нож забиен во моето срце. Неда испушта крици како лавица, ја фрла шамијата од главата, ги кубе косите, но многу брзо се созема и им се обраќа на селаните возвишено и гордо

 

Доста му се ридањата, пискотите мои ледни
за награда во овој час.
Над ваш’те невести и ќерки плачете, о бедни
бидејќи за нив нема спас.

 

Како  закрилник на народот го зема мечот во својата рака за да го одмазди синот и ја продолжува неговата борба. Иако Гегите (Албанците) се непријателите кои го пљачкосуваат и тероризираат населението, Прличев ги отсликува  како поклоници на јунаштвото и чесноста. Тие за да му оддадат почест на големиот јунак, сами на раце го носат Кузмановото тело во домот на мајката,  На тој начин ја искажуваат почитта и кон неа и нејзиното херојско и гордо однесување. Непријателот е воодушевен од јунаштвото и сака да ја утеши мајката:

Jас не сретнав појунак човек,

жено, од сина ти сакан.

И блажени нека се твоите гради се довек

што го отхраниле така.

 

Од голема почит, тој ќе вети дека Гегите никогаш нема да ја нападнат и навредат мајката на јунакот, дека таа секогаш ќе биде заштитена. Но, храбрата Неда не прифаќа да ја заштитат само неа, таа сака заштита за сите Македонци.

Марија, свршеницата на Кузман останува  достојна на љубовта на големиот јунак, верна до гроб, бескрајно вљубена, тивка и искрена. По смртта на својот љубен, таа нема повеќе за што да се радува, се повлекува во калуѓерство, посветувајќи му се целосно на споменот на таа љубов.

Кузман Капидан, Неда и Марија се олицетворение на добрина, љубов, верност, пожртуваност..

Само големиот Прличев може да даде пример како се сака својот народ, како се жртвува својот син, како се љуби верно до гроба.. Тој ќе остане запаметен во нашата поезија и се надевам ќе биде пример да ни покаже нам младите и преку поезија да ја искажеме љубовта кон татковината.

Многу пати сум размислувал и на други историски теми..Но содржината на Сердарот ми ја отслика историјата како на дланка. Остана во мене нем крик за тоа что се случувало со векови на оваа мала но по својата историја голема земја. Остана во мене и мала надеж дека како наследник на овие храбри јунаци ќе покажам како се сака својата татковина.. Тоа го направил големиот Хомер со Илјада, Прличев со Сердарот а јас како ученик ветувам дека ќе дадам се од себе да покажам како со знаење се сака и се почитува древната земја.

 

 

Владимир Грујовски  VIII-4одд.

ООУ „Дане Крапчев“-Скопје

Ментор:   Катица Стојчевска